TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Diem Khanh]

CHA NÀO CON NẤY       HẢI MINH               Năm đó, song thân ông Minh, cho ông Minh theo học nghề may quần áo tại chợ Phan Rang. Thầy dạy may máy là người hùng Đ, lớn tuổi hơn ông chừng 10 tuổi. Đ là em bà con của Minh dù Minh nhỏ tuổi hơn anh ta. Ông Nội Chú của Minh là ông Cửu, nhà ở tại Thị Trấn Phú Quý, Quận Ninh Phước, Tỉnh Ninh Thuận. Ông Nội Cửu nhỏ hơn ông Nội ruột của Minh ngụ tại làng Phước Khánh. Ông Bà Cố Nội ở tại làng An Thạnh, chỉ cỏ hai người con trai là Đào Tr. Ông Nội của Minh và Đào C. em trai kề, tức ông Nội Cửu như nói trên. Ông Nội Cửu có hai bà vợ. Cô Tư, vợ của Dượng K. là con của bà chánh thất. Bà này đã từ trần từ lâu. Ông Nội Cửu về sau tục huyền với bà vợ kế sanh thêm mấy người con. Trong đó có Chú Chín Đắc và Cô Mười. Cô Mười sau lấy chồng ở Văn Sơn. Còn Chú Chín Đắc lập gia đình với một phụ nữ cùng quê Phú Quý. Chú thim quản lý ngôi nhà từ đường tọa lạc tại thị trấn này.       Ông Minh nhà nghèo, là con trưởng nam, có nhiều em. Cha mẹ đông con. Ông chỉ được cắp sách đến trường (học tư Thầy Lô trên đường Ngô Quyền Phan Rang có mấy tháng, chỉ biết đọc, biết viết, biết tính toán chút đỉnh là song thân bắt ở nhà bán cà rem, ngõ hầu giúp cha mẹ nuôi các em còn nhỏ dại, dù lúc ấy ông mới 10, 11 tuổi đầu). Sau đó, ba má cho ông Minh đi học may do người em họ Đ. chỉ dạy lúc ông 12, 13 tuổi. Ba má ông Minh gốc nhà nghèo, chỉ chú trọng nghề nghiệp, cho con cái học một nghề gì đó để sinh nhai, nuôi sống bản thân và gia đình sau này. Ông bà không coi trọng việc học hành chữ nghĩa vì chính gia đình của Ông Bà Nội ở Phước Khánh cũng như gia đình của Ông Bà Ngoại ở Sở Muối Thương Diêm- Cà Ná, cũng nghèo khổ, không cho con cái đi học cao. Trước kia ông Minh ở với Má và các em tại nhà Bà Ngoại ở Thương Diêm. Ông cũng không được đi học. Ông chỉ được Má và Dì Tám dạy cho biết đọc, biết viết, biết tính toán chút đỉnh tại nhà, ngõ hầu Minh có thể ghi sổ sách, giúp Bà Ngoại bán chịu cho khách hàng trong làng hằng ngày. Ông cũng từng đi làm cu li, phu lục lộ, cho Sở Muối. Chủ nhân là người Pháp lúc bấy giờ (Vào khoảng các năm 1949- 1950). Năm 1950 ông và các em rời Thương Diêm cùng Má, ra ờ Phan Rang với Ba. Thân phụ của ông Minh làm lính cảnh sát quốc gia rồi sau đó làm Tùy Phái Tòa Hành Chánh PR.       Xin trở lại việc ông học may nơi chú Đ, người em họ nói trên. Hôm đó, Dượng K, thân phụ của Đ, tổ chức đám cưới cho Trưởng Nam Đ. Lễ rước dâu, họ hàng tham dự rất đông. Minh phụ trách giúp việc cho Thầy Dạy May và cũng là em họ mình. Nhà chú rể tọa lạc tại Phường Đạo Long, thị xã PR. Ngôi nhà của Dượng K. nằm ngay phía sau Rạp Chiếu Bóng Thanh Bình. Nhà Dượng diễn ra đám cưới tưng bừng náo nhiệt của hai họ. Chú rể đẹp trai. Cô dâu cũng trẻ trung, xinh xắn, hiền lành, dù là gái nhà quê ít học. Từ lâu nghe thiên hạ đồn đãi không tốt về tính tình của hai cha con Dượng K và trưởng nam Đ. Họ xài tiền rất kỹ, tính toán từng ly, từng tý. Cha nào con nấy. Kẹo quá cũng không tốt. Xài phí quá cũng không nên. Kẹo hay keo kiết cũng đúng lúc, đúng thời, đúng chỗ. Không nên lúc nào cũng chi li từng chút, từng đồng.       Ông Minh và các bạn đang ngồi ăn bánh mì và cà ri dưới bếp, trong khi khách khứa hai họ được tiếp đãi bên trên và ngoài sân. Dượng K, bỗng nhiên bước vào nhà dưới. Trông thấy con cháu đang ăn uống ngon lành, Dượng K đưa tay thu bớt bánh mì bỏ vào bị đem cất trong phòng mình. Bọn này ăn không no vì bánh mì là chính mà bị chủ nhân tịch thu. Còn ít quá. Ngày đám cưới của con trai trưởng, một đời mới tổ chức một lần, mà Dượng tỏ ra hà tiện, keo kiết không cho con cháu ăn no một bữa. Con cháu đang ăn chưa no trong ngày vui, mà chủ nhà thu bớt bánh mì, cất đi. Chỉ có món ăn ngon duy nhất ngày hôm đó là bánh mì ca ri, bị chủ nhà cắt giảm, cất bớt bất ngờ, làm cả bọn chưa được ấm lòng phải đứng dậy. Ông Minh buồn vô hạn. Keo kiết không đúng chỗ, đúng thời, đúng lúc. Chứng nào vẫn tật nấy. Khó bỏ khó chừa. “Non sông dễ đổi, bản tính khó dời”. Vì thế, ông Minh ít có lui tới thăm cha con họ sau này.       Ông Minh có dịp tiếp xúc với con trai Dượng K, Thầy Dạy May cho mình một thời, ông Đ. Tánh con giống y chang cha mình. Đ cũng tiêu xài kỹ lưỡng, keo kiết, hà tiện như thân phụ mình. Đúng là cha nào, con nấy. “ Con nhà tông, không giống lông, cũng giống cánh. ”       Có lần ông Minh dạy các con của Đ sau này chúng theo học thêm tại nhà riêng của ông Minh tại Khu Máy Nước, Phường Kinh Dinh PR. Ông Minh lúc đó cũng hút thuốc lá. Đ hút thuốc mà không hề mời ông Thầy dạy con mình, cũng là ông anh bà con của mình. Mấy lần như thế, dù biết rằng ông giáo nghiện thuốc lá như mình. Ông Đ rút thuốc lá hút trước mặt ông Minh tự nhiên. Ông không hề lịch sự mời ông Thầy dạy con mình hút lần nào. Thật là xài quá kỹ, quá keo. Quá kiết, không đúng chỗ. Thành ra thiếu tế nhị. Thiếu xã giao. Thiếu lịch sự. Cha cũng như con. Cha tỏ ra xài kỹ, keo kiết trong ngày tổ chức tiệc cưới cho con trai trưởng. Còn con mình, ông Đ thì keo với ông Thầy dạy kèm con mình cũng là ông anh họ của mình, bà con bên Nội.       “ Cha nào con nấy giống nhau       Tiện tằn, keo kiết, lúc nào cũng tham.       Chi li tính toán thường làm       Trở thành hà tiện trần gian bao người.       Vô thường cuộc sống tới lui       Nhân sinh vĩnh biệt, con người trắng tay.       Giàu sang, nghèo khổ, ăn mày       Lìa trần rồi cũng vùi thay mịt mù.       Từ bi bố thí, khéo tu       Bao dung nhẫn nhục, tâm từ tươi xanh.       Ở/ đi tự tại chúng sanh       Trụ vào chánh niệm, lòng mình an vui. “ HẢI MINH