TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[THANH BINH]

Tưởng niệm 68 năm Cách mạng Hungary: Nỗ lực dũng cảm lật đổ chế độ cộng sản Gerry Bowler Dân chúng vẫy cờ quốc gia Hungary trên một chiếc xe tăng Liên Xô bị bắt giữ tại công trường chính của Budapest trong cuộc nổi dậy chống cộng sản vào tháng 10 năm 1956. Hình AP Sau khi Thế chiến II kết thúc vào mùa hè năm 1945, Hồng quân Liên Xô thấy mình đã chiếm được Đông Âu. Trong vài năm tiếp theo, Liên Xô đã dập tắt các nền dân chủ non trẻ ở Ba Lan, Tiệp Khắc, Romania, Latvia, Litva và Estonia, đồng thời áp đặt các chính phủ theo chủ nghĩa Stalin lên các chế độ độc tài như Bulgaria và Hungary. Với các chế độ theo chủ nghĩa Marx đang tiếp quản ở Đông Đức, Albania và Nam Tư, Winston Churchill đã nói đúng khi ông nói rằng “từ Stettin vùng Baltic đến Trieste ở biển Adriatic, một bức màn sắt đã buông xuống khắp lục địa”. Ở nhiều quốc gia này, có sự phẫn nộ đáng kể đối với sự chiếm đóng của Nga. Ở các nước cộng hòa Baltic, Romania, Croatia, Belarus, Ba Lan và Ukraine, các phong trào du kích chống Liên Xô đã thất bại với những cái tên như “Forest Brothers”, “Cursed Soldiers” hoặc “Crusaders”, đã chiến đấu trong các cuộc chiến tranh ngầm kéo dài trong nhiều năm. Vào tháng 6 năm 1953 ở Đông Berlin, công nhân đã nổi dậy phản đối những ông chủ cộng sản của họ, châm ngòi cho một cuộc nổi loạn ngắn ngủi lan rộng đến hàng trăm thị xã trước khi bị xe tăng Nga đè bẹp. Cuộc nổi dậy nghiêm trọng nhất trong số này là Cách mạng Hungary năm 1956. Đến năm 1956, đã có những làn sóng bất mãn ở Cộng hòa Nhân dân Hungary. Dưới sự kiểm soát của quốc gia đối với ngành kỹ nghệ, tập thể hóa nông nghiệp cưỡng bức và vận chuyển nông sản sang Liên Xô, nền kinh tế đã ở trong tình trạng tồi tệ. Nguồn cung cấp hàng tiêu thụ thấp và mức sống đang giảm sút. Cảnh sát chìm giám sát người dân rất nghiêm ngặt trong khi nhiều người Hungary phẫn nộ trước sự đàn áp tôn giáo và việc bắt buộc dạy tiếng Nga trong trường học. Khi tin tức rò rỉ về việc Thủ tướng Liên Xô Nikita Khrushchev lên án Stalin trong cái gọi là “Diễn văn bí mật”, hy vọng rằng cải cách hệ thống cộng sản là có thể. Những nhà trí thức theo chủ nghĩa Marx bắt đầu thành lập các nhóm nghiên cứu để thảo luận về một con đường mới cho chủ nghĩa xã hội Hungary, nhưng những đề xuất thận trọng của họ đột nhiên bị những yêu cầu thay đổi của giới trẻ lấn át. Vào ngày 22 tháng 10 năm 1956, sinh viên tại Đại học Kỹ thuật Budapest đã lập ra một danh sách các yêu cầu thay đổi được gọi là “Mười sáu điểm”. Chúng bao gồm các cuộc bầu cử tự do, Liên Xô rút ​​quân, tự do ngôn luận và cải thiện điều kiện kinh tế. Dân chúng vây quanh phần đầu bị chặt của bức tượng khổng lồ Josef Stalin ở Budapest trong cuộc Cách mạng Hungary năm 1956. Daniel Sego (thứ hai từ trái sang), người đã chặt đầu, đang khạc nhổ vào bức tượng. Vào buổi chiều ngày hôm sau, những điểm này đã được đọc cho đám đông 20.000 người tụ tập tại bức tượng của một nhà lãnh đạo cuộc nổi dậy của người Hungary năm 1848. Đến 6 giờ chiều, khi các sinh viên diễn hành đến Tòa nhà Quốc hội, đám đông đã lên đến khoảng 200.000 người. Điều này đã khiến chính phủ lo ngại, và sau đó vào buổi tối, lãnh đạo Đảng Cộng sản Erno Gero đã lên đài phát thanh để lên án Mười sáu điểm. Để phản ứng lại, đám đông đã phá hủy một bức tượng Stalin khổng lồ. Vào đêm ngày 23 tháng 10, đám đông tụ tập bên ngoài đài phát thanh quốc gia, Radio Budapest, để yêu cầu Mười sáu Điểm được phát sóng. Cảnh sát mật vụ đã nổ súng vào những người biểu tình, giết chết một số người. Điều này khiến những người biểu tình tức giận, họ đốt xe cảnh sát và tịch thu vũ khí từ các kho quân sự. Các đơn vị quân đội được lệnh hỗ trợ cảnh sát mật vụ đã nổi loạn và tham gia cuộc biểu tình. Chính phủ loay hoay; một mặt họ gọi xe tăng Liên Xô vào Budapest; mặt khác, họ bổ nhiệm Imre Nagy, được coi là một nhà cải cách nổi tiếng, làm thủ tướng. Trong khi những rào chắn được dựng lên bởi những người biểu tình và những phát súng được trao đổi với các đơn vị cảnh sát mật, Nagy đang thương lượng với Liên Xô, những người đã đồng ý rằng họ sẽ rút xe tăng của mình khỏi thủ đô. Trong vài ngày tiếp theo, cuộc nổi loạn lan rộng; các nhà máy bị chiếm giữ, các tờ báo và trụ sở của Đảng Cộng sản bị tấn công, và những người cộng sản và mật vụ được biết đến đã bị sát hại. Thủ tướng mới đã thả các tù nhân chính trị và hứa sẽ thiết lập nền dân chủ, với quyền tự do ngôn luận và tôn giáo. Trong một thời gian, Moscow dường như sẵn sàng chấp nhận sự thay đổi ở Hungary, nhưng khi Nagy tuyên bố rằng đất nước của ông sẽ rời khỏi Khối Hiệp ước Warsaw và trở nên trung lập trong Chiến tranh Lạnh, thì đó là một bước đi quá xa đối với Khrushchev. Lo sợ sự sụp đổ của toàn bộ khối Liên Xô, ông đã lập kế hoạch xâm lăng Hungary. Đến ngày 3 tháng 11, Hồng quân đã bao vây Budapest, và ngày hôm sau, giao tranh dữ dội nổ ra khi các đoàn xe bọc thép tiến vào thành phố. Một số đơn vị của quân đội Hungary đã chiến đấu chống trả, cùng với hàng ngàn thường dân, nhưng kết cục đã có thể đoán trước. Sau một tuần giao tranh, với hơn 20.000 người chết và bị thương, sức kháng cự đã sụp đổ. Một chính phủ mới do Liên Xô chấp thuận dưới quyền János Kádár đã thanh trừng quân đội và Đảng Cộng sản, bắt giữ hàng ngàn người và xử tử các thủ lĩnh nổi dậy bao gồm cả Nagy. Hàng trăm ngàn người tị nạn đã chạy trốn, nhiều người trong số họ định cư tại Canada và Hoa Kỳ. Thế giới lên án Liên Xô rất mạnh mẽ; những người chỉ trích Liên Xô bao gồm nhiều người cộng sản ở phương Tây đã từ bỏ tư cách đảng viên. Mãi cho đến khi Liên Xô sụp đổ ở Đông Âu vào năm 1989, người Hungary mới có được đời sống tự do khác.