TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Loài vật suy nghĩ và cảm nhận như thế nào? Ông Carl Safina tại nhà riêng Điều gì xảy ra bên trong bộ óc của động vật? Liệu chúng ta có thể biết được chúng đang suy nghĩ hay cảm nhận về điều gì không? Ông Carl Safina, tác giả của bảy cuốn sách về thế giới muông loài, đã có một bài diễn thuyết thật sinh động trên diễn đàn TED, và ông cho rằng loài vật cũng có khả năng suy nghĩ, cảm nhận, sử dụng công cụ và bày tỏ cảm xúc giống như loài người vậy. Bạn có bao giờ tự hỏi động vật suy nghĩ và cảm thấy điều gì? Có những khả năng tư duy mà chúng ta vẫn thường nghĩ là chỉ bộ óc con người mới có thể làm được, nhưng liệu điều đó có đúng không? Và nếu vậy, thì loài vật làm gì với bộ óc của chúng? Có nhiều cách để biết được điều đó: Chúng ta có thể nhìn vào quá trình tiến hóa, chúng ta có thể nghiên cứu trí óc của động vật, và chúng ta có thể quan sát xem chúng làm gì. Đầu tiên, các bạn cần nhớ rằng: bộ óc của loài người là được thừa hưởng. Những dây thần kinh đầu tiên đến từ loài sứa. Sứa khởi nguồn cho những loài động vật có dây sống đầu tiên. Động vật có dây sống tiến hóa thành động vật có xương sống. Động vật có xương sống rời khỏi đại dương, và rồi loài người xuất hiện. Khi sự tiến hóa tạo nên một điều gì đó mới mẻ, nó dựa trên những thành phần có sẵn, và đưa ra một số thay đổi. Bộ óc loài người đến với chúng ta sau một thời gian dài tiến hóa. Nếu bạn nhìn vào óc người so với óc của một con tinh tinh, bạn sẽ thấy rằng chúng ta về cơ bản có một bộ óc rất lớn. Thế nhưng, loài cá heo lại có một bộ óc lớn hơn và nhiều nếp nhăn hơn chúng ta. Vậy thì nó nói lên điều gì về trí tuệ? Chúng ta có thể quan sát sự làm việc của trí óc thông qua logic của hành vi. Lấy ví dụ, nếu chúng ta thu âm giọng nói của một đoàn du khách và phát nó từ một chiếc loa giấu trong bụi cây ở trong rừng, những chú voi sống trong khu rừng đó sẽ lờ nó đi, vì du khách hiếm khi nào làm phiền đến lũ voi rừng. Thế nhưng nếu bạn thu âm tiếng của những mục đồng, những người thường mang theo giáo, mác và làm hại lũ voi khi chạm trán ở hồ nước, đàn voi sẽ tập trung lại và chạy xa khỏi cái loa ấy. Những con voi không chỉ biết rằng có người, chúng còn biết có những loại người khác nhau, một số thì hiền hòa và một số thì nguy hiểm. Carl Safina đến thăm một trung tâm săn sóc voi mồ côi ở Kenya trong khi tìm tài liệu cho cuốn sách "animal's minds and feelings" Con người và các loài động vật đã là láng giềng từ rất lâu rồi. Loài vật đã theo dõi chúng ta lâu hơn nhiều so với thời gian mà chúng ta theo dõi chúng. Chúng biết về ta nhiều hơn là ta biết về chúng. Chúng ta có những nhu cầu giống nhau: chăm sóc con cái, tìm kiếm thức ăn, và nỗ lực sinh tồn. Chúng ta giúp đỡ đồng loại khi cần thiết. Chúng ta có sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình. Chúng ta đều có lòng yêu thương. Thế mà chúng ta lại hỏi: “Liệu loài vật có ý thức hay không?” Khi bạn bị gây mê tổng quát, nó sẽ làm bạn mất ý thức, có nghĩa là bạn không có cảm giác về bất cứ điều gì. Ý thức ở đây đơn giản là cảm giác về một điều gì đó. Nếu bạn nhìn, nếu bạn nghe, nếu bạn cảm nhận, nếu bạn nhận thức về điều gì đó, thì bạn có ý thức, và loài vật cũng có ý thức. Một số người nói rằng sự đồng cảm là khả năng độc nhất của loài người. Đồng cảm là khả năng của trí óc kết nối tâm trạng với những bạn đồng hành. Đó là một khả năng rất hữu ích. Nếu mọi người xung quanh bạn bắt đầu bỏ chạy, bạn sẽ cảm thấy mình cũng phải nhanh chân chạy theo. Khả năng đồng cảm đã có từ lâu đời, nhưng cũng giống như những thứ khác, đồng cảm có những mức độ khác nhau. Có sự đồng cảm cơ bản: khi bạn buồn thì tôi cũng thấy buồn, khi bạn vui thì nó khiến tôi vui. Rồi cao hơn nữa là sự cảm thông, khi người ta nói với nhau rằng: “Tôi rất tiếc khi biết tin rằng, bà của bạn vừa mới qua đời. Tôi không cảm thấy đau buồn như bạn, nhưng tôi hiểu điều đó; tôi biết bạn cảm thấy như thế nào và nó khiến tôi quan tâm.” Và rồi nếu hành động của chúng ta bắt nguồn từ sự cảm thông, thì đó chính là lòng trắc ẩn. Những người chỉ biết chút ít về hành vi của động vật cho rằng chúng ta không bao giờ nên quy kết suy nghĩ và cảm xúc của con người cho các loài khác. Tôi nghĩ điều đó là ngu ngốc, bởi vì việc quy kết suy nghĩ và cảm xúc của con người cho các loài khác là cách tốt nhất để đoán xem chúng đang làm gì và cảm thấy như thế nào, bởi vì não bộ của loài vật về cơ bản cũng giống như não bộ của chúng ta. Chúng có cấu trúc giống nhau, có những hóc-môn tác động lên tâm trạng và động lực giống nhau. Tại Bahamas, có một nữ khoa học gia tên là Denise Herzing. Cô nghiên cứu về cá heo đốm và hiểu rất rõ về chúng. Và những con cá heo này cũng biết rõ về cô. Chúng nhận ra chiếc tàu nghiên cứu của cô. Mỗi khi cô xuất hiện, đó giống như là một cuộc đoàn tụ hạnh phúc. Chỉ trừ một lần, cô xuất hiện và những con cá heo đốm không muốn đến gần con tàu. Điều đó rất kỳ lạ. Nhóm nghiên cứu không hiểu điều gì đang xảy ra, cho đến khi một thủy thủ thông báo rằng có một người trên tàu vừa mới qua đời. Làm thế nào mà lũ cá heo biết được một trái tim con người vừa ngừng đập? Tại sao chúng lại quan tâm? Và tại sao điều đó lại làm cho chúng sợ hãi. Những bí ẩn này gợi mở về những khả năng của não bộ loài vật mà chúng ta hầu như chưa bao giờ nghĩ tới. Những yếu tố khiến cho loài người trở nên độc nhất, không phải là những khả năng mà chúng ta vẫn thường hay nghĩ tới. Điều khiến chúng ta trở thành con người là, trong tất cả những khả năng mà trí óc loài người và trí óc động vật cùng sở hữu, ở chúng ta có sự phát triển cực độ nhất. Chúng ta là loài vật có lòng trắc ẩn nhất, bạo lực nhất, sáng tạo nhất và sức hủy diệt lớn nhất từng tồn tại trên hành tinh này, và ta là tất cả những thứ đó trộn lẫn với nhau. Nhưng tình yêu không phải thứ khiến ta là con người. Nó không riêng biệt với ta. Chúng ta không phải loài duy nhất quan tâm đến đồng loại. Chúng ta không phải loài duy nhất quan tâm đến con cái. Khi chúng ta chào đón những sinh linh bé nhỏ đến với thế giới này, ta hy vọng rằng con cái của chúng ta có thể bầu bạn với những sinh vật khác. Ta vẽ hình các loài động vật trên tường phòng ngủ của bé, chứ ta không vẽ hình điện thoại di động hay những cao ốc văn phòng. Ta vẽ hình động vật để cho con cái thấy rằng chúng ta không hề đơn độc. Chúng ta có bạn đồng hành. Và mọi loài động vật từng đặt chân lên chiếc tàu của Noah, đều xứng đáng được cứu với khỏi cơn đại hồng thủy chính là loài người chúng ta. Vậy thì hãy tự hỏi bản thân rằng: Liệu ta có thể sử dụng các khả năng của mình để quan tâm đến các loài động vật, và cho phép chúng tiếp tục sinh tồn hay không? Đăng Trình