TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Hỏi Đáp Về Chích Ngừa Vaccine COVID-19 Theo BBC, đầu tháng 12/2020 nước Anh đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê duyệt vaccine coronavirus Pfizer / BioNTech, mở đường cho việc chích ngừa trên quy mô lớn. Ngày 3 tháng 12, Pfizer loan báo chỉ sản xuất được 50 triệu liều thuốc chích ngừa cho năm 2020 thay vì 100 triệu như dự báo trước đây; nhưng sẽ sản xuất một tỷ liều thuốc vaccine trong năm 2021. Cơ quan quản lý thuốc của Anh, MHRA, cho biết thuốc này có khả năng bảo vệ lên đến 95% để chống lại bệnh Covid-19, an toàn khi được khai triển. Thành phần hoạt tính là mRNA (RNA hay ARN sứ giả) mang các hướng dẫn để tạo ra protein gai (spike protein) của virus, protein này được virus sử dụng để xâm nhập vào tế bào. MRNA là do tổng hợp, không được chiết xuất từ virus thực tế. Nó được phân phối trong những khối cầu nhỏ bằng vật liệu béo trơ được gọi là hạt nano lipid (lipid nanoparticle). Các hạt nano mang RNA được lơ lửng trong dung dịch muối và được chích vào mô bắp thịt ở cánh tay. Sau đó mRNA được tiếp nhận bởi các tế bào miễn dịch chuyên biệt, chúng tuân theo hướng dẫn của nó để tạo ra “protein gai”, giống như chúng sẽ làm nếu chúng bị nhiễm virus thực sự. Protein gai được hệ thống miễn dịch công nhận là ngoại lai, có nhiệm vụ tấn công chống lại nó. Các kháng thể, tế bào B và tế bào T được khởi động. Trí nhớ miễn dịch (immune memory) cũng được hình thành, có nghĩa là hệ thống miễn dịch đã học được cách đánh bại mầm bệnh và sẵn sàng phản ứng nhanh nếu nó gặp lại coronavirus. mRNA sẽ hoạt động vài ngày trong cơ thể rồi sẽ bị tiêu hủy. Cụ bà Margaret Keenan, 90 tuổi, trở thành người đầu tiên trên thế giới được chích ngừa vaccine Covid của Pfizer-BioNTech tại Coventry, Anh Quốc Đôi khi vacxin có tác dụng phụ nhưng nhẹ. Trong thí nghiệm, vaccine nói chung được cơ thể chấp nhận tốt (well tolerated) và một ủy ban giám sát dữ liệu độc lập báo cáo không có lo ngại nghiêm trọng về an toàn. Các tác dụng phụ đáng kể nhất là mệt mỏi và nhức đầu sau liều thứ hai. Khoảng 4% số người cho biết mệt mỏi và 2% đau đầu. Các tác dụng phụ khác là đau tại chỗ chích và đau bắp thịt. Özlem Türeci tại BioNTech cho biết đây là “những phản ứng thông thường mà bạn sẽ gặp phải khi chích ngừa”. Người lớn tuổi báo cáo tác dụng phụ ít hơn và nhẹ hơn. Thủ tướng Anh Boris Johnson kêu gọi dân chúng không nên “quá lạc quan hoặc rơi vào niềm tin ngây thơ rằng cuộc đấu tranh của chúng ta đã kết thúc”. Hôm nay (ngày 2/12/20), chưa có vacxin nào được chấp thuận cho Mỹ cũng như cho Cộng đồng Châu Âu (EU). Tuy nhiên, CDC mới chấp nhận (1/12/20) thứ tự ưu tiên sẽ chích trước hết cho nhân viên y tế và các người già trong các viện dưỡng lão/nursing home. Các loại vacxin đang có triển vọng được dùng tại Mỹ: AstraZeneca đã tiết lộ rằng vaccine của họ, được phát triển bởi Đại học Oxford, có hiệu quả tới 90% trong các thí nghiệm lâm sàng. Pfizer và hợp tác Đức, BioNTech và Moderna, đều có vaccine được báo cáo có hiệu quả 95% trong các thí nghiệm. Cả ba hãng đều cho biết họ sẽ tìm kiếm sự chấp thuận của cơ quan quản lý dược phẩm để cung cấp vaccine của họ cho hàng triệu người. Các nhà sản xuất thuốc đã làm việc với tốc độ kỷ lục, và những mũi vaccine Pfizer và Moderna đầu tiên có thể được chích trong những tuần tới. Con đường sắp tới cho vaccine AstraZeneca không rõ bằng. Tại sao cơ quan quản lý thực phẩm và thuốc của Mỹ FDA lại sử dụng quyền hạn khẩn cấp để phê duyệt vaccine? FDA có thẩm quyền ban hành phê duyệt tạm thời đối với các sản phẩm y tế để đưa chúng đến dân chúng nhanh hơn trong các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng. Việc ủy quyền như vậy đòi hỏi ít dữ liệu hơn và có thể được thực hiện nhanh hơn so với phê duyệt đầy đủ. Kể từ tháng 2, FDA đã sử dụng quyền lực này để cho phép hàng trăm thí nghiệm cho coronavirus và một số phương pháp điều trị. Nhưng FDA đã cho phép một vaccine theo cách đó chỉ một lần trong lịch sử của mình - vào năm 2005, chống lại bệnh than (anthrax) - và trong những hoàn cảnh hoàn toàn khác biệt. Một số chuyên viên đã bày tỏ sự e ngại về việc sử dụng thủ tục đó cho một loại vaccine coronavirus sẽ được cung cấp cho hàng trăm triệu người, nhưng những lời chỉ trích đó đã tắt tiếng khi đại dịch hoành hành, với 100 ngàn người đang nằm nhà thương, giết chết hàng nghìn người Mỹ mỗi ngày trong đầu tháng 12 2020. Khi nào tôi có thể chích ngừa? Điều đó phụ thuộc vào công việc, tuổi tác và sức khỏe của bạn. Các vaccine này có thể bắt đầu được phân phối sớm nhất là vào giữa tháng 12/2020 cho những người thuộc nhóm nguy cơ cao - ước tính khoảng 200 triệu người trên dân số Mỹ chừng 360 triệu - sẽ được ưu tiên, theo một khuôn khổ do một ủy ban cố vấn của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đưa ra. Những liều đầu tiên của vaccine coronavirus nên được chích cho khoảng 21 triệu nhân viên y tế và 3 triệu dân cư và nhân viên của các viện dưỡng lão và các cơ sở chăm sóc dài hạn khác, Ủy ban Cố vấn về Thực hành chích ngừa, một ban cố vấn liên bang (Advisory Committee on Immunization Practices), đề nghị vào chiều thứ Ba ngày 1 tháng 12, 2020 và quyết định này cũng được CDC chấp thuận. Các viên chức chính phủ cho biết nếu cả hai vaccine Pfizer và Moderna đều được chấp thuận, dự liệu sẽ có đủ liều cho 20 triệu người vào cuối năm 2020. Bạn có thể đủ điều kiện để được tiếp cận sớm hơn vì công việc của bạn: Nhân viên chăm sóc sức khỏe và những người phản hồi đầu tiên có thể nằm trong số những người được ưu tiên. Những người có công việc cần thiết, chẳng hạn như giáo viên và công nhân thực phẩm; những người có nguy cơ cao hơn do tuổi của họ; và những người có các bệnh lý tiềm ẩn làm tăng nguy cơ mắc bệnh nặng cũng có khả năng được tiếp cận sớm hơn. Children take part in a protest demanding that public schools remain open, outside New York's City Hall on November 19, 2020. (Photo by Kena Betancur / AFP) (Photo by KENA BETANCUR/AFP via Getty Images) Những người trẻ tuổi khỏe mạnh không mắc các bệnh lý hoặc công việc có nguy cơ cao có thể bắt đầu chích vaccine bắt đầu từ tháng 4, nhưng không phải ai cũng có thể chích ngừa ngay lập tức. Và trẻ em thậm chí còn không được đưa vào hầu hết các thí nghiệm vaccine coronavirus. Pfizer là công ty đầu tiên mở rộng thí nghiệm cho những người trẻ nhưng từ 12 tuổi trở lên - vì vậy, nhóm này có thể sẽ nằm trong số những người cuối cùng được chích thuốc. “Tôi nghĩ rằng bắt đầu từ tháng 4, tháng 5, tháng 6, tháng 7 (2021) - khi chúng ta bước vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè - rằng những người trong quần chúng (general population), những người không có các bịnh sẵn có đi kèm (underlying condition) hoặc các chỉ định khác khiến họ được ưu tiên.” Anthony S. Fauci, Giám đốc Dị Ứng và Bệnh Truyền Nhiễm Quốc Gia, cho biết. Vaccine sẽ được vận chuyển như thế nào? Vaccine AstraZeneca-Oxford có thể được tích trữ ở nhiệt độ tủ lạnh (refrigeration) lên đến 6 tháng, điều này sẽ giúp việc phân phối và sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới trở nên dễ dàng hơn. Vaccine Moderna được tích trữ đông lạnh ở nhiệt độ âm 20 độ C (-20°C), nhưng nó có thể giữ được một tháng ở nhiệt độ tủ lạnh. Điều này có thể giúp dễ dàng phân phối đến các hiệu thuốc và các vùng nông thôn không có tủ đông lạnh freezer chuyên dụng. Vaccine của Pfizer và BioNTech phải được giữ ở nhiệt độ rất lạnh, âm 70 độ C (-70°C). Công ty đã tạo ra các thùng giữ lạnh (cooler) được theo dõi bằng GPS chứa đầy đá khô (dry ice) để phân phối. Mỗi lọ vaccine Pfizer chứa năm liều sau khi được pha loãng. Sau khi rã đông, lọ chưa pha loãng có thể được giữ trong tủ lạnh chỉ trong 5 ngày. Một lọ đã pha loãng chỉ có thể được giữ trong 6 giờ, nếu quá 6 giờ phải bỏ đi. Tôi sẽ cần bao nhiêu liều? Vaccine AstraZeneca-Oxford yêu cầu hai liều, nhưng thí nghiệm cho thấy nó hiệu quả hơn nhiều khi liều đầu tiên bằng một nửa liều thông thường, với liều thứ hai được chích sau đó một tháng. Vẫn còn phải xem liều lượng công ty sẽ trình các cơ quan quản lý để được thông qua. Cả hai loại vaccine Moderna và Pfizer cũng yêu cầu hai liều. Mũi chích tăng cường của Pfizer sẽ được chích ba tuần sau mũi đầu tiên; vaccine Moderna được dời đi bốn tuần sau đó. Fig 1: Virus corona cần có protein gai (spike protein) mới vào được tế bào con người. Có 3 cách “dạy” cho cơ thể cách chống lại protein gai của virus corona: 1) Chích các kháng nguyên (antigen) là protein gai (không gây hại) của virus thật vào con người. 2) Chích di thể (gene) phụ trách protein gai của coronavirus vào người, cơ thể sinh sản xuất protein gai, hệ miễn dịch sẽ phản ứng chống lại nó. 3) Chích một đoạn mã di truyền, messenger RNA phụ trách protein gai (được tổng hợp), vào người, cơ thể người sản xuất protein gai, hệ miễn dịch sẽ phản ứng chống lại nó. Vaccine hoạt động thế nào? Vaccine AstraZeneca-Oxford sử dụng một loại virus gây cảm lạnh vô hại thường truyền nhiễm cho tinh tinh (chimpanzees) để cung cấp cho các tế bào của cơ thể người mã di truyền của protein của các gai của virus (genetic code for the spike protein). Sau đó, các tế bào chúng ta tạo ra một bản sao của “spike protein” và qua đó hệ thống miễn dịch của chúng ta nhận diện được virus thực và tìm cách chống lại nó. Các thuốc ngừa của Pfizer và Moderna, nếu được chấp thuận, sẽ là vaccine đầu tiên sử dụng kỹ thuật “RNA sứ giả” (messenger RNA technology) được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm cho phép sử dụng trên người. Nó khác với các loại vaccine truyền thống, thường sử dụng bản virus đã suy yếu hoặc đã chết, hoặc một loại protein được tạo ra trong phòng thí nghiệm. Cả hai loại vaccine đều sử dụng một đoạn mã di truyền của virus để hướng dẫn các tế bào xây dựng spike protein trên bề mặt của virus, giúp hệ thống miễn dịch nhận diện ra virus thật. Liệu tôi có cần phải tiếp tục khoảng cách xã hội không? Ngay cả sau khi vaccine được phê duyệt, các chuyên viên cho biết mọi người vẫn sẽ cần phải đeo mặt nạ và giữ khoảng cách về mặt xã hội - một phần vì số vaccine sẽ bị hạn chế, và một phần sẽ cần thời gian mới đạt được số người đã chích ngừa đủ để ngăn chặn virus lây lan. Các chuyên viên nói rằng việc xã hội trở lại sinh hoạt bình thường có thể mất nhiều tháng hoặc lâu hơn. Tôi sẽ có quyền lựa chọn loại vaccine nào nếu có nhiều loại vaccine được chấp thuận? Ban đầu nguồn cung sẽ thiếu hụt so với nhu cầu, vì vậy bạn khó có thể được cung cấp theo lựa chọn trong thời gian tới. Ngoài ra, vaccine có các yêu cầu tích trữ và giải quyết khác nhau khiến cho mỗi cơ sở quản lý sẽ chỉ có một loại vaccine trong tay, ít nhất là lúc đầu. Hy vọng nguồn cung có thể đáp ứng nhu cầu vào nửa cuối năm tới (2021), mở ra tiềm năng cho mọi người thể lựa chọn, đặc biệt nếu một loại vaccine thích hợp hơn cho một số nhóm tuổi nhất định. Làm sao tôi biết được loại vaccine nào là tốt nhất cho tôi? Các chuyên viên cho biết họ cần thêm dữ liệu về vaccine trước khi có thể trả lời câu hỏi đó, nhưng đây là cách thức hoạt động của thủ tục: FDA sẽ cấp phép cho từng loại vaccine dựa trên kết quả an toàn và hiệu quả. Sau đó, một ủy ban cố vấn của CDC sẽ đưa ra các đề nghị cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe về cách sử dụng vaccine, bao gồm cả việc liệu một loại vaccine có thể thích hợp hơn cho một số nhóm người nhất định hay không. Với bất kỳ loại vaccine nào khác, tốt nhất là bạn nên thảo luận những đề nghị đó với người chăm sóc sức khỏe của bạn. Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi không chích ngừa? Hai loại vaccine khác đang trong giai đoạn thí nghiệm cuối cùng ở Hoa Kỳ, và những thí nghiệm đó cũng đang tiến triển nhanh hơn nhiều so với dự liệu vì số ca nhiễm coronavirus gia tăng. Hai chương trình khác dự liệu sẽ sớm bắt đầu. Các vaccine thế hệ sau vẫn đang được phát triển. Mục tiêu là chích ngừa cho đủ số người để đạt được miễn dịch cộng đồng (herd immunity), khi đủ số người được miễn dịch thì bệnh không còn có thể lây lan. Số người cần được chích ngừa để đạt được mốc đó sẽ phụ thuộc vào mức độ hiệu quả của vaccine - một yếu tố sẽ không rõ ràng cho đến khi các thí nghiệm kết thúc. Chủ nhân có thể yêu cầu nhân viên chích vaccine không? Chuyện này còn xa vời đối với Covid-19. Vaccine được chấp thuận theo thẩm quyền khẩn cấp của FDA. Không có đủ vaccine cho tất cả mọi người trong nhiều tháng tới. Nhiều người chủ lao động cung cấp vaccine cúm cho nhân viên của họ, nhưng các chương trình như vậy là tự nguyện ở hầu hết các cơ sở, ngoại trừ bệnh viện nơi mà nhân viên bắt buộc phải chích ngừa cúm. Cuối cùng, vaccine có thể sẽ được chấp thuận theo các quy tắc cấp phép dài hơn của FDA và sẽ không còn được coi là thí nghiệm nữa. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, việc yêu cầu chích vaccine coronavirus như một điều kiện để trở lại làm việc sẽ tạo nên những tranh luận, tranh luận và cần những hướng dẫn. Bác sĩ Hồ Văn Hiền/vietbao Ngày 3 tháng 12 năm 2020 Tham khảo: Phần lớn câu hỏi và trả lời phỏng theo bài viết Washington Post để bảo vệ độ tin cậy của các tin tức mới về y học, cọng thêm những cập nhật của cơ quan kiểm soát dịch bệnh CDC của Mỹ. 1) covid vaccines what you need to know 2) cdc immunization advisory committee member 3) vaccine priority groups covid 4) everything you need to know about the pfizer biontech covid 19 vaccine