TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Nhà thờ xây chui Sagrada Familia Thánh Đường Sagrada Familia Nhà thờ “Sagrada Família” (Thánh Gia) ở Barcelona, Tây Ban Nha vừa được chính thức cấp giấy phép xây dựng vào tháng 10 năm 2018, đánh dấu 136 năm xây cất bất hợp pháp mặc dù đã được UNESCO đưa vào danh sách Di Sản Thế Giới từ năm 1984. Năm 2010 giáo đường đã được Đức Giáo Hoàng Benedict XVI thánh hiến và xếp vào hạng mục Minor Basilica, tức Vương Cung Thánh Đường. Ðể hợp thức hóa việc xây dựng kiệt tác nghệ thuật lẫy lừng này của thiên tài kiến trúc sư Catalunya Antoni Gaudi, những người thừa kế gia tài của ông phải trả nợ đã thiếu từ lâu cho Hội Ðồng Thành Phố. Số nợ trị giá 41 triệu đô sẽ được trả góp kéo dài cho tới thập kỷ tới, dù việc xây dựng vẫn chưa xong và đang tiếp diễn. Thánh Ðường được dự đoán sẽ hoàn tất năm 2026 hay 2028 kỷ niệm ngày Gaudi mất 100 năm, và du khách vẫn được mua vé vào xem để có tiền gây quỹ xây cất. Bạn có biết trong lịch sử, việc xây dựng kiệt tác của Gaudi này đã mất nhiều thời gian hơn so với việc xây dựng Kim Tự Tháp vĩ đại ở Ai Cập. Thật vậy, các Kim Tự Tháp Goza đã mất 20 năm để xây dựng, trong khi Sagrada Familia sẽ mất từ 144 đến 146 năm để hoàn thành. Bên trong Thánh Đường Trong chuyến du lịch Tây Ban Nha, tôi có cơ hội ghé Barcelona và cố tìm đến thăm những kiệt tác kiến trúc nổi tiếng của Gaudi như nhà thờ Sagrada Familia, tòa nhà Casa Batlló và Casa Mila. Những tác phẩm của Gaudi có người thích, có người không ưa và chỉ trích, nhưng chúng được cho là đã thể hiện niềm đam mê của ông gồm: kiến trúc, thiên nhiên và tôn giáo. Cái cảm giác khi nhìn thấy chúng tương tự như: bạn đang bước trên lề đường và rẽ vào một góc phố đột nhiên trông thấy một tòa nhà đang tan chảy. Những kiến trúc của Gaudi không chỉ tạo bằng sắt thép hoặc gạch đá mà ông còn kết hợp gốm sứ, kính màu, sắt rèn và mộc. Ông đã ghép chúng thành những hình dạng lạ lùng lấy cảm hứng từ thế giới thiên nhiên. Cái tổng thể đầy ắp nghệ thuật ấy tạo nên một cảm xúc kinh ngạc bất ngờ cho người xem, vừa gai người, vừa dịu dàng, vừa sững sờ vừa đầm ấm. Ðó là tất cả sự rung động của tôi khi đứng trước các tác phẩm của ông. Phải nói Thánh Ðường Sagrada Familia là một công trình kiến trúc nghệ thuật vĩ đại, lạ lẫm và gây nhiều ấn tượng nhất cho du khách thăm viếng Barcelona. Hàng năm có trên 20 triệu du khách đến thăm, và có khoảng 4.5 triệu người vào xem bên trong. Nếu bảo đây là một kỳ quan của thế giới được tạo ra bởi con người thì tôi nghĩ sự ví von này không ngoa. Nó đã được ghi vào danh sách di sản thế giới của UNESCO từ năm 1984, và cũng được xếp vào danh sách 12 bảo vật của Tây Ban Nha. Tượng Chúa Jesus Ðể tránh việc phải xếp hàng chờ đợi quá lâu, tôi phải mua vé trước trên mạng theo một giờ giấc được ấn định để được phép vào trong xem. Hôm đó là một ngày mưa mà khách đến thăm vẫn đông nghịt, người ta che dù mà chụp hình, mà selfie. Giá vé vào trong là 15 Euros. Trong thời gian chờ đợi, tôi vào quán cà phê trước cửa Thánh đường ngồi nhìn qua mặt tiền nhà thờ xuyên màn mưa mỏng. Phía bên ngoài ngôi Thánh đường trông thật là vĩ đại với các ngọn tháp hình con ‘suốt quay tơ’ cao vút giữa trời. Mong muốn của Gaudi là Sagrada Familia sẽ trở thành một nhà thờ với những ngọn tháp cao nhất thế giới. Mặt tiền của nó có ba phía. Một phía dành cho ngày Chúa Giáng Sinh, phong cách kiến trúc gần gụi nhất với bản phác của Gaudi. Thứ hai là mặt dành riêng cho sự đau khổ của Chúa Kitô trong thời gian bị đóng đinh. Nó thể hiện tội lỗi của con người. Một số kiến trúc sư đã làm việc trên mặt tiền này và cố gắng trung thành với phong cách Gaudi, đồng thời mang phong cách của riêng họ. Một trong những bí mật mà Gaudi để lại là hoạ đồ nhà thờ với những dạng hình học thuần túy và đơn giản. Do đó, mặc dù bất kỳ kiến trúc sư nào sau này cũng có thể hiểu được các bản vẽ và kế hoạch của di tích và có thể tiếp tục xây dựng ngay cả sau khi ông qua đời. Ông muốn mỗi phần của La Sagrada Familia được xây dựng riêng để mỗi thế hệ kiến trúc sư có thể mang phong cách riêng. Cái cuối cùng là mặt tiền lớn nhất vẫn đang được xây dựng. Nó được dành riêng cho vinh quang của Chúa Giêsu và con đường đến với Thiên Chúa đi qua cái chết, sự phán xét cuối cùng và chiến thắng. Những tháp chuông Sagrada Familia Tôi thấy được biết bao nhiêu là công trình điêu khắc và kiến trúc kết hợp hai thế giới xưa và nay làm một. Ðó là sự giao thoa giữa Gothic truyền thống và Art Nouveau hiện đại. Có người cho rằng, phong cách Art Nouveau rất thích hợp với con người Gaudi – một người yêu thiên nhiên và chỉ thích vẽ cây cỏ khi còn bé. Ðiều này được thể hiện qua sự hiện diện của cây cỏ và những thú vật được tìm thấy trong các tác phẩm điêu khắc đầy rẫy cả bên trong lẫn bên ngoài. Hai bức tượng điêu khắc gây ấn tượng đập mạnh vào thị giác người xem nhất là tượng Chúa Jesus khỏa thân chịu nhục hình đóng đinh trên thập giá bên cạnh các người yêu mến Chúa (cả những kẻ thù mà Ngài cũng yêu mến họ), và tượng Judas hôn Chúa Jesus. Những tên lính mang mặt nạ giáo sắt là kẻ thù của Chúa trông như các kẻ ác trong phim khoa học giả tưởng Star Wars. Có lẽ đây là các điêu khắc phẩm với phong cách riêng của các tác giả thời đại bây giờ mà phong cách tạc tượng khác hẳn lối tạc tượng truyền thống ngày xưa. Tượng Chúa Jesus khỏa thân Sự góp công của điêu khắc gia người Nhật Etsuro Sotoo lại là một điểm đặc biệt khác. Trong lần viếng thăm Barcelona năm 1978, ông đã bị tuyệt phẩm Sagrada Familia làm điên đảo đến nỗi ông đã dừng chân ở lại và bỏ biết bao thì giờ để hoàn thành rất nhiều tác phẩm điêu khắc hiện đại cho ngôi giáo đường này. Hầu hết các tác phẩm của ông có mặt ở khắp nơi trong và ngoài cũng như trên mặt tiền các cánh cửa, kể cả những bức tượng thiên thần, những tháp chuông hình ống, cây cỏ, côn trùng và động vật nhỏ. Giờ vàng đã tới, tôi được vào trong. Vừa vào được bên trong ngôi Thánh đường kỳ dị tôi có cảm tưởng như mình là cô bé Alice đang lạc vào thế giới thần tiên của Wonderland. Nó gợi tôi nhớ đến thế giới của tuổi thơ với bao nhiêu là giấc mơ. Hơn thế nữa, cái cảm giác bay bổng như đang ngồi trong chiếc xe kéo đưa khách đi vòng quanh Small World của Disney Land ngày đầu tới Mỹ vụt sống dậy trong tôi. Thánh đường được giữ im lặng mà trong óc tôi cứ vang vang tiếng nhạc thánh ca của thiên thần, của Giáng Sinh, của những giấc mơ kỳ ảo được tấu lên dìu dặt. Những hình thể kỷ hà lạ mắt, cái tròn, cái méo, lục giác, đa giác, hình ống, khi chìm, khi nổi, lúc 3 chiều của kiến trúc Gaudi, khiến người xem tưởng như mình đang ở vào một không gian, một thế giới nào khác ngoài hành tinh của các phim khoa học giả tưởng. Tượng Judas hôn Chúa Thiết kế của nơi này cũng tương tự các kiến trúc khác của ông là sự kết hợp của những đường cong vì theo ông trong tự nhiên tức sự sống và cái chết không có đường thẳng. Kiến trúc ở Thánh đường Sagrada Familia phát triển từ một nền tảng hình học vững chắc, toàn bộ công trình được điều chỉnh theo một hệ thống tỷ lệ cố định. Hình dạng chủ yếu là hình parabole và hyperbole. Do đó kiến trúc của nhà thờ không theo đường thẳng. Các trụ cột chống đỡ đều được xây dưới hình dạng một cái cây để nâng đỡ mọi vật. Trụ bổ tường của gian giữa nhà thờ tựa vào phía trong trở thành trụ chống tường của chính chúng – sự phát triển hợp lý hệ thống lực xô và chống lực xô. Gaudi làm mô hình theo sơ đồ nội thất không có dây, bên ngoài trát vữa và treo chổng đầu xuống. Khi ông bỏ lớp vữa, sẽ tạo ra thiết kế như hiện nay. Tên kỹ thuật của vòm kết cấu này là “móc xích” (từ chữ catena, dây xích). Những bức tranh bằng kính màu Những lăng kính màu, những ánh đèn gắn chìm trong các góc tường tạo cho khung cảnh bên trong nhà thờ một ánh sáng ấm cúng và dịu dàng đằm thắm. Có lẽ phần trần nhà cao trang trí với đủ mọi họa tiết, mọi màu sắc, mọi đường nét kỷ hà gây chú ý cho khách xem nhiều nhất. Ai cũng ngẩng đầu lên cao để chụp hình mỏi cả cổ. Những cây cột qua các lăng kính màu và đèn chiếu rọi sáng lấp lánh đủ màu sắc. Phải nói cách sử dụng rất nhiều các mảnh kính màu trong nghệ thuật chơi ánh sáng ở đây thật là tuyệt vời. Sự phân bổ vị trí và cách lắp đặt những mảnh kính màu ở các nơi phải hợp lý làm sao để lợi dụng ánh sáng thiên nhiên soi rọi vào các góc cạnh mà tạo nên một không gian muôn màu, vạn vẻ. Thế mà Antoni Gaudi (6/25/1852 – 6/10/1926) từ lâu đã bị hiểu lầm và toàn bộ công việc của ông đã bị mất uy tín. Ông đã mất tất cả trong những ngày cuối đời. Không gia đình, không tiền, không tài sản. Ðây là lý do tại sao ông dành trọn những giây phút cuối đời của mình cho Sagrada Familia. Gaudi cũng có tình trạng sức khỏe tồi tệ vào thời điểm đó và thường bị nhầm là người ăn xin. Vào ngày 7 tháng 6 năm 1926, khi ông đang đi đến nhà thờ Sant-Felipe Neri trên Gran Via de les Corts Catalanes, Gaudi đã bị một chiếc xe điện đụng phải và bất tỉnh. Do cách ăn mặc lôi thôi và không có giấy tờ tùy thân, người ta lầm ông với một người ăn xin. Một người qua đường đã gọi một chiếc taxi để đưa ông đến bệnh viện Santa Creu, nơi ông được nhận ra và chết vì vết thương ở tuổi 73. Ông được chôn cất vào ngày 12 tháng 6 trong một hầm mộ ở Sagrada Familia, được bao quanh bởi hàng ngàn người. Sau khi ông qua đời, các tác phẩm của ông bị chỉ trích và hoàn toàn bị lãng quên. Chỉ đến năm 1950, khi các nghệ sĩ như Salvador Dali hay Kiến trúc sư Josep Luip Sert tỏ lòng tôn kính ông, Antoni Gaudi mới được công nhận cho toàn bộ tác phẩm của ông. Trịnh Thanh Thủy