TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[Mây tím]

Ai cần chú ý an toàn khi ăn các loại cây họ Cà Một số người nhận thấy sự cải thiện về sức khỏe ruột, óc và khớp khi họ ngừng ăn các loại rau củ như cà chua, ớt và cà tím. Một số loài thực vật tự tạo ra chất độc để bảo vệ mình khỏi những kẻ săn mồi nhỏ bé và cũng có thể gây viêm cho con người. Nhóm những loại cây này, được gọi là cây họ Cà (nightshade), có chứa các hợp chất hóa học gọi là alkaloid bao gồm solanine, một loại thuốc trừ sâu tự nhiên. Ví dụ như cà độc dược (belladonna) gây độc cho động vật và con người, nhưng những loại khác chẳng hạn như cà chua, khoai tây trắng, cà tím và ớt lại là thực phẩm bổ dưỡng thông dụng trong các bữa ăn trên khắp thế giới. Có rất ít bằng chứng trên quy mô lớn về tác hại của việc ăn các loại cây họ Cà ăn được thông dụng. Phần lớn người ta tin rằng mức độ ancaloit giúp xua đuổi những sinh vật nhỏ ra khỏi vườn là không đủ lớn để gây hại cho con người. Tuy nhiên, đối với một số người, việc không ăn các cây họ Cà giúp cải thiện các triệu chứng tiêu hóa cũng như đau khớp, đau nhức cơ thể và sương mù óc. Một số chuyên viên không phủ nhận rằng có thể có mối liên quan, tuy nhiên, các cây họ Cà không phải là nguyên do chính cho việc làm tăng các triệu chứng không tốt mà do tình trạng viêm của cơ thể – và đặc biệt là đường tiêu hóa của chúng ta. Chuyên viên dinh dưỡng Ryanne Lachman cho biết trong một bài báo của Cleveland Clinic: “Sự nhạy cảm với thực phẩm rất đặc trưng ở từng bệnh nhân, thường là triệu chứng của sự mất cân bằng khác chứ không phải do ăn thực phẩm đó kéo dài. Nếu cây họ Cà khởi động tình trạng viêm, thì đó thường là một dấu hiệu cho thấy có sự mất cân bằng tiềm ẩn kéo dài cùng mức độ viêm thấp, và cây họ Cà chỉ là giọt nước tràn ly.” Vấn đề thiếu vi khuẩn Theo bác sĩ y học tác dụng Will Cole – tác giả sách bán chạy đồng thời là người hướng dẫn chương trình podcast “Nghệ thuật của sự khỏe mạnh,” sự mất cân bằng đó không phải là một khiếm khuyết di truyền đột nhiên xuất hiện trong dân số của chúng ta. Đúng hơn, đó là dấu hiệu cho thấy đất, khẩu phần ăn uống và cơ thể chúng ta thiếu vi khuẩn giúp bảo vệ hệ miễn dịch khỏi mọi hình thức tấn công. Ông Cole nói rằng căng thẳng kinh niên, thực phẩm chế biến sẵn và các chất độc khác cũng có thể tiêu diệt những lợi khuẩn trong hệ vi sinh vật. Đó là cộng đồng vi khuẩn, virus, nấm và các vi sinh vật khác giúp tiêu hóa thức ăn, tạo ra các chất chuyển hóa và chất dẫn truyền thần kinh, đồng thời tạo ra các hàng rào bảo vệ ở niêm mạc để ngăn chặn mầm bệnh. Khi chúng ta thiếu một cộng đồng vi sinh vật mạnh mẽ, điều đó giống như việc dựng hàng rào để bảo vệ nhưng lại mở rộng cánh cổng. Các vi sinh vật ruột phối hợp hoạt động để nâng cao sức khỏe tốt, nhưng nếu mức độ hội sinh quá thấp, quần thể vi khuẩn gây bệnh có thể dễ dàng xâm chiếm và tạo ra các vấn đề như viêm kinh niên gây ra báo động không cần thiết và/hoặc kéo dài quá lâu. Ông Cole nói, “Tại sao số người có phản ứng với cây học Cà đang gia tăng? Bởi vì phần lớn chúng ta có tình trạng rối loạn sức khỏe ruột cũng như rối loạn và tổn thương nặng nề hệ vi sinh vật trong ruột. Điều này ảnh hưởng rất nhiều tới sức khỏe của chúng ta.” Giá trị của cây họ Cà Theo tổ tiên xa xưa, những cây họ Cà không hẳn đáng lo ngại. Cây họ Cà thuộc họ Solanaceae với hơn 2,000 loại, trong đó có một số loài không chỉ có thể ăn được mà còn có tác dụng trị bệnh. Các hợp chất dược phẩm có nguồn gốc từ thực vật ưa bóng bao gồm atropine, có thể hữu ích trong điều trị tiêu chảy bằng cách làm chậm nhu động ruột, và hyoscyamine, một loại thuốc chống co thắt bằng cách giảm căng bắp thịt dùng để điều trị hội chứng ruột kích thích (IBS), loét dạ dày và co thắt bàng quang. Nhiều loại cây họ Cà cũng chứa đầy chất dinh dưỡng. Theo Phòng khám Cleveland, một trái ớt chuông cung cấp nhiều vitamin C hơn nhu cầu đề nghị hàng ngày. Cà chua cung cấp lycopene, một chất chống oxy hóa có liên quan đến việc giảm một số bệnh ung thư. Tuy nhiên, cũng cần xem xét kỹ lưỡng các cây họ Cà vì cơ chế bảo vệ bẩm sinh giúp tránh khỏi những kẻ săn mồi dường như gây ra các mức độ tổn thương khác nhau đối với biểu mô ruột của con người. Bằng chứng mới chỉ ra các chứng dị ứng thực phẩm chưa được biết rõ ràng do cây họ Cà khởi động tế bào mast điều hòa miễn dịch trong niêm mạc ruột để tạo ra phản ứng dị ứng. Triệu chứng bộ óc và cơ thể Các vấn đề về tiêu hóa không phải là vấn đề duy nhất liên quan đến việc tiêu thụ cây họ Cà. Ông Cole cho biết những quan sát tinh tế về khẩu phần ăn uống hoặc thí nghiệm loại bỏ cây họ Cà thường giúp mọi người giải quyết nguyên nhân gốc rễ của tình trạng viêm ảnh hưởng đến sức khỏe nhận thức và bắp thịt xương. Ông nói, “Nhiều người không còn quan tâm đến sức khỏe ruột. Họ không tạo ra mối tương quan [giữa cây họ Cà và viêm khi ăn chúng], nhưng khi ngừng ăn cây họ Cà, họ nhận thấy sự cải thiện.” Nhiệm vụ của ông là giúp giáo dục bệnh nhân rằng họ “không nhất thiết phải có các triệu chứng tiêu hóa quá mức, rõ ràng” để ruột có liên quan đến các triệu chứng sinh lý trên toàn cơ thể. Bà Jennifer Scribner, bác sĩ trị liệu dinh dưỡng tác dụng, giải thích rằng hệ vi sinh vật ruột giống như một hệ thống phân loại quyết định những gì cuối cùng sẽ đi vào máu và bạch huyết và những gì sẽ thải ra ngoài. Đối với những người có niêm mạc ruột bị tổn thương, một số thực phẩm có thể bị rò rỉ vào máu và gây ra phản ứng miễn dịch như dị ứng. Bà nói, “Chúng ta muốn bảo đảm về việc có một hệ thống phân loại và bảo vệ ruột thực sự mạnh mẽ để ít hấp thụ bất cứ thứ gì độc hại nói chung, cho dù đó là loại chất độc kỹ nghệ hay những loại đến từ thực vật.” Khoa học và nghệ thuật trong việc ăn các cây họ Cà Đó là lý do vì sao bà khuyên bất kỳ ai gặp phải các triệu chứng về ruột hoặc có dấu hiệu viêm ở nơi khác nên ngừng ăn cây họ Cà trong 30 ngày. Ông Cole cũng làm như vậy. Cả hai đều có mục tiêu đưa loại thực vật này trở lại khẩu phần ăn của khách hàng – nếu họ muốn ăn lại. Ông Cole lưu ý rằng thời điểm ăn trở lại cây họ Cà có thể là sự kết hợp kỳ lạ giữa khoa học và nghệ thuật. Có thể rất nhanh chóng hoặc cũng có thể lâu hơn. Cũng có thể bạn chỉ ăn được một số loại nhất định hoặc ăn với lượng ít hơn. Ông Cole nói: “Không phải ai cũng cần cây họ Cà. Chúng ta sẽ thiệt hại nếu thiếu hụt loại thực vật này. Nhưng việc ăn lại có thể giúp cuộc sống chúng ta dễ chịu hơn vì không cần phải đọc nhãn quá cẩn thận hoặc quá hạn chế.” Và không cần thiết phải loại bỏ chúng trừ khi bạn có lý do để nghi ngờ rằng loại thực vật này có vấn đề với bạn. Ông Cole báo động rằng người ta thường dễ trở nên cường điệu hóa và có những suy nghĩ không lành mạnh, mang tính bộ lạc về thực vật ưa bóng hoặc các loại thực phẩm khác. Điều này có thể dẫn đến những hành vi thái quá, một tình trạng do ám ảnh về việc ăn uống lành mạnh và trở nên kiêng dè một cách vô lý. Tìm kiếm cách ăn uống cân bằng Mặt khác, việc tìm kiếm sự cân bằng phù hợp có thể đồng nghĩa với việc bỏ qua những lời khuyên thông thường là nên ăn nhiều rau củ quả hơn như cách ăn ăn Địa Trung Hải thông dụng, gồm rất nhiều rau củ quả như cà chua và cà tím. Mặc dù nhiều nghiên cứu cho thấy cách ăn này có tác dụng cải thiện sức khỏe ruột và tinh thần tốt, nhưng bà Scribner cho biết khẩu phần này không có ý nghĩa gì đối với hầu hết người Mỹ. Cô Scribner nói, một cách tiếp cận hợp lý hơn là hãy lưu ý đến việc ăn các loại thực phẩm đúng mùa, thay vì áp dụng một thực đơn quanh năm. Ở hầu hết các vùng của đất nước, trái cây và rau quả theo truyền thống chỉ được ăn khi đã chín hoặc lên men. Rất ít loại cây trồng trong vườn có thể bảo quản lâu dài, ngoài ngũ cốc. Kỹ nghệ hóa khiến việc tiếp cận thực phẩm kỹ nghệ quanh năm trở nên dễ dàng. Bà Scribner nói: “Cây họ Cà là loại thực vật sống theo mùa và chúng ta không ăn theo cách đó nữa. Nếu trồng chúng trong sân nhà, bạn chỉ có một khoảng thời gian ngắn để ăn và sau đó bạn có thể giải độc trong nhiều tháng.” Ông Cole cho biết rằng cũng có rất nhiều chất thay thế cho hương vị và kết cấu mà cây họ Cà trong các món ăn để giúp khoảng thời gian loại bỏ chúng khỏi khẩu phần ăn trở nên dễ chịu hơn. Ví dụ, thay vì: Khoai tây trắng: Hãy dùng khoai lang để chế biến theo cách tương tự như khoai tây trắng: nướng, nghiền, hoặc chiên. Cà chua: Các loại trái cây có thể được thêm vào món salad và dùng làm nguyên liệu căn bản cho món salad để thay thế hương vị tươi mát của cà chua. Đối với nước sốt cà chua, hãy thử xay nhuyễn bí đỏ để tạo ra hỗn hợp giống như sốt marinara. Ớt: Hãy dùng các loại rau sống giòn như dưa leo, củ cải và cà rốt. Cà tím: Nấm Portobello và bí xanh có kết cấu tương tự như cà tím. Ớt bột và ớt cayenne: Để đem lại hương vị cay cho món ăn, hãy thử hạt tiêu trắng hoặc đen, gừng, nghệ, bột mù tạt, cải ngựa, tỏi và hành tây. Amy Denney Nam Khanh biên dịch