TRUNG HỌC DUY TÂN - PHAN RANG

[dokimphung]

Về tục ngữ PHÉP VUA THUA LỆ LÀNG       Về tục ngữ PHÉP VUA THUA LỆ LÀNG       Nhân đọc bài QUY LUẬT CUỘC SỐNG của MINH HIỀN trong đó có câu “Phép vua thua lệ làng” khiến tôi liên tưởng đến bây giờ ở nước VN. XHCN này báo chí và nhiều người hay trưng dẫn câu ấy cho tệ trạng luật pháp không nghiêm. Không phải vậy đâu.       Sau đây chúng tôi xin các độc giả - nhất là HẬU DUỆ của chúng ta – cần hiểu biết tục ngữ “Phép vua thua lệ làng”. Nói có sách mách có chứng. Chúng tôi xin lấy quyển PHÁP CHẾ SỬ VIỆT NAM của GS Vũ Quốc Thông, cũng là giáo trình cho Cử nhân luật khoa năm thứ nhất (trước 30-4-1975), để trích dẫn. Trước khi trích dẫn, xin nói thêm chút đỉnh: GS Vũ Quốc Thông là một trong số các giáo sư thực thụ (tenured full professor theo Anh/Mỹ hay professeur titulaire theo Pháp) đầu tiên và danh tiếng của các đại học luật ở Việt Nam thời ấy. Ông cũng là vị Khoa trưởng cuối cùng của trường đại học luật khoa Saigon (1973-1975) – một trường có truyền thống lâu đời nhất của Việt Nam được thành lập từ năm 1917 ; trước đó ông đã từng là Viện trưởng Học Viện Quốc Gia Hành Chánh VNCH trước khi GS Nguyễn Văn Bông, Thạc-sĩ Công pháp từ Pháp về đảm trách; ông còn là Chủ tịch Hội đồng Quốc gia Giáo dục VNCH.       Pháp Chế Sử tức là lịch sử các định chế pháp lý (insitutions juridiques. Pháp; juridical institutions, Anh/Mỹ). PHÁP CHẾ SỬ VIỆT NAM là cuốn sách viết về các định chế pháp lý của Việt Nam từ thời nhà Đinh (968) cho đến khi Pháp đầu hàng Nhật Bổn (tháng 3 năm 1945).       *********************       1- Trước hết, LỆ LÀNG là gì? Xin trích:       “Các tục lệ (coutumes) hay các lệ làng (règlements communaux) là những tập quán, phong tục riêng của mỗi làng đã có từ lâu đời. Những tục lệ này có khi được ghi rõ trên giấy tờ trong những quyển sổ gọi là Khoán ước hay Hương ước (coutumier) nhưng phần nhiều chỉ được truyền khẩu mà thôi chứ không được ghi chép trong một văn kiện nào cả.       Tục lệ làng xã đôi khi trái ngược luật pháp của nhà Vua và chính tình trạng này đã củng cố trong một phần lớn tính cách tự trị của chế độ xã thôn.       Đối tượng của lệ làng thời đó có tính cách rất phức tạp. Lệ làng có thể liên quan đến nhiều vấn đề như tín ngưỡng, tài chánh, giáo dục, cứu tế, xã hội, tượng trợ v. v... Xã nào có tục lệ riêng của xã đó và tục lệ này nhiều khi trái ngược hoàn toàn với luật pháp của nhà Vua”.       (sđd. tr. 170)       2- Và câu “PHÉP VUA THUA LỆ LÀNG”       Sau khi nêu ra những cái phức tạp, sách viết:       “Mấy thí dụ vừa kể trên chứng tỏ là đời sống của người dân mỗi xã được qui định một cách khá tỉ mỉ bởi các tục lệ. Những tục lệ này đôi khi đã hoàn toàn trái ngược với luật pháp của triều đình và của nhà Vua và đã mang lại đời sống của mỗi xã những sắc thái đặc biệt khó lòng tìm thấy ở những xã khác. Nhưng chính tình trạng này đã củng cố một phần lớn tính cách tự trị của chế độ xã thôn.       (...) Xã nào có tục lệ riêng của xã đó và tục lệ này nhiều khi trái ngược hoàn toàn với luật pháp của nhà Vua. Chả thế mà tục ngữ nước ta đã có câu ”Phép Vua thua lệ làng”.       (sđd. tr. 171)       *******************************       Đấy, chúng tôi xin trích dẫn như thế để quí độc giả suy nghĩ về ý nghĩa của câu “Phép Vua thua lệ làng”. Nó mang một ý nghĩa tốt đẹp – về mặt tích cực - nhằm bảo vệ quyền lợi của dân chúng ở xã thôn và cộng đồng chứ không phải hiểu theo mặt tiêu cực.       ĐKP (Bhaktivedantavidyaratna)